Uit de Atlas van A.Grolman |
 |
Het Academiegebouw en het standbeeld van Graaf Jan op het Domplein 1898
|
|
In 1894 werd een nieuw Academiegebouw op het Domplein geopend. Het was ontworpen door de architecten E. Gugel - destijds hoogleraar in de schone bouwkunde aan de polytechnische school te Delft - en N. Nieuwenhuis, directeur der gemeentewerken. Het gebouw is in neorenaissancestijl opgetrokken. De rijk versierde gevel is in kleurige bak- en natuurstenen uitgevoerd en de ramen zijn op de begane grond bekroond door een korfboog en op de eerste verdieping door driehoekige frontons. Bijzonder zijn de portretmedaillons van beroemde hoogleraren, tussen de ramen op de eerste verdieping. De toegang is bekroond met beeldhouwwerk, waarin de landelijke, provinciale en stedelijke wapens verwerkt zijn. Daarachter is een speels torentje, een zogenaamde dakruiter, zichtbaar. Links van het gebouw is achter de lantaarnpaal een klein poortje zichtbaar in neogotische stijl. Deze wonderlijke combinatie van neogotiek en neorenaissance verwijst naar een heftig debat over het ontwerp van het academiegebouw. De stadsbouwmeesters, gesteund door het gemeentebestuur, wilden een stijl die verwees naar de tijd waarin de universiteit werd opgericht: de zeventiende eeuw, die gedomineerd werd door de protestanten. De landelijke overheid koos de zijde van architect P. J. Cuypers die het een gotspe vond om een dergelijk bouwwerk naast de gotische, middeleeuwse Dom te plaatsen. Cuypers, profeet van de neogotiek en architect van talloze katholieke kerken in Nederland, had in de jaren 1876-1879 de achter het academiegebouw gelegen kapittelzaal van de Universiteit gerestaureerd en werkte vanaf 1880 tot 1896 aan de restauratie van de middeleeuwse kloostergang van de Dom. Ook het nieuw te verrijzen academiegebouw moest in zijn visie gotisch worden vormgegeven. Uiteindelijk dolven Cuypers en de zijnen het onderspit en kreeg het gemeentebestuur zijn zin. Het gebouw mocht echter niet onmiddellijk naast de Dom komen, maar werd er zo ver mogelijk vandaan geplaatst, in de zuidoostelijke hoek van het plein. Als pleister op de wonde voor de gotische partij mocht architect De Stuers een toegangspoort voor de kruisgang ontwerpen. Op de voorgrond heeft een groot aantal mensen zich rondom het door J.F. Stracké gemaakte beeld van Graaf Jan van Nassau geschaard. Het was op 15 oktober 1883 onthuld door koning Willem III. Graaf Jan, broer van Willem de Zwijger en stamvader van het koningshuis, wordt gezien als de architect van de Unie van Utrecht: een verbond uit 1579 van de zeven noordelijke provincies in de strijd tegen de Spaanse overheersing gedurende de Tachtigjarige Oorlog. Al in 1880 was een inzameling begonnen voor de realisatie van een Nationaal gedenkteken voor graaf Jan van Nassau. Kennelijk kostte het toch enige moeite om het benodigde geld bij elkaar te krijgen. De initiatiefnemers zal het in elk geval te lang geduurd hebben, gezien de stellige bewoordingen waarin zij het plan onder de aandacht van de ‘Stadgenooten’ brachten: 'Heeft Nederland reeds voor geruimen tijd van een duren plicht zich gekweten, toen het met vereende kracht het standbeeld van den grooten Zwijger deed verrijzen, het zou zich voor zijn eigen kroost moeten schamen, indien men op onzen vaderlandschen bodem nog langer een waardig Monument miste voor zijn onvergetelijken broeder, zonder wien de hoeksteen van ons staatsgebouw, de zegenrijke Unie van Utrecht van 1579, bezwaarlijk zoude gelegd en bevestigd zijn.' In 1886, toen de Universiteit haar 250-jarige bestaan vierde, stond het lustrum in het teken van Graaf Jan. Voor het lustrumfeest dat op 23 juni 1886 in Tivoli gehouden werd ontwierp Anthony Grolman een fraai vormgegeven uitnodiging. In die tijd maakte hij ook een tekening van het beeld en van de gebouwen die afgebroken zouden worden ten behoeve van het nieuwe academiegebouw (te zien op hetutrechtsarchief.nl, beeldbank catalogus |
| De Utrechtse kunstenaar Anthony E. Grolman (1843-1926) legde een enorme collectie van prentbriefkaarten, aquarellen, foto's, etsen en litho's aan. Deze geordende verzameling geeft een goed beeld van de stad Utrecht en haar directe omgeving rond 1900. Tekst: Jetty en Paul Krijnen. Reacties: P.Krijnen@casema.nl. Reproductie en restauratie: Foto Verhoeff www.verhoeff.com de pasfoto specialist Bron:Ons Utrecht |