Uit de Atlas van A.Grolman |
 |
Het monument aan de Tolsteegbrug 1813
|
|
Precies aan het zuidelijke eind van de Oudegracht, ter hoogte van het voormalige politiebureau Tolsteeg (nu het Louis Hartlooper Complex) staat een nogal zwaarwichtig gedenkteken uit 1913. Het voornaamste onderdeel, een metalen plaat, is dusdanig verweerd dat de afbeelding moeilijk te zien is. Op de plaat, gemaakt door Koninklijke Begeer, is het vertrek van de Fransen uit Utrecht op 28 november 1813 weergegeven. Met de staart tussen de benen verlaat het Franse leger op een gure herfstdag de stad over precies diezelfde Tolsteegbrug waarover het in 1795 als overwinnaar, onder de leuze ‘vrijheid, gelijkheid en broederschap’, Utrecht binnentrok. De Tolsteegpoort, links zichtbaar op de afbeelding, werd in 1559 gebouwd en in 1842 gesloopt in het kader van de aanleg van het singelplantsoen. De poort was een tunnel in de stadswal met een poortomlijsting aan beide zijden. Rechtsboven de poort is nog net de klokkentoren van de Nicolaïkerk te zien. Links onder de poort is de monding van de Oudegracht in het water van de singelgracht afgebeeld. Geheel rechts staan een accijnshuisje en een metalen toegangshek aan de landzijde van de brug. De twee leeuwen bovenop de zuil hielden tussen hen in het wapen van de stad vast. Ruim achttien jaren duurde de Franse heerschappij, die op veel terreinen een blijvende invloed had op de Nederlandse samenleving. Een misschien niet heel belangrijk, maar wel zichtbaar gevolg was dat in Utrecht de wijken voortaan met een letter werden aangeduid.(wijk A tot en met H in de binnenstad en wijk I tot en met M voor de buitenwijken). Deze naamgeving was in gebruik tot het eind van de negentiende eeuw. Wijk C heeft haar naam tot op de dag van vandaag behouden. Anthony Grolman vermeldt dat de ontwerptekening gemaakt werd door C.W. Wagenaar. Carel Willem kwam uit een bekende Utrechtse familie. Zijn broer Johan, tientallen jaren spil van het Utrechtse muziekleven, bespeelde het orgel van de Dom en componeerde onder meer de humoristische cantate De Schipbreuk, die nog steeds regelmatig wordt uitgevoerd. Een andere broer, Willem, was stadsarmendokter en grondlegger van de Utrechtse GGD. C.W. Wagenaar (1860-1942), werkzaam bij de gemeente, had een passie voor de geschiedenis van de stad. Hierover schreef hij talloze artikelen en boeken. Zijn standaardwerk ‘Gids voor Utrecht’ verscheen in 1916 met op de voorzijde een schitterende aquarel van Anthony Grolman, met een voorstelling van de Domtoren en -kerk vanaf de Maliesingel ter hoogte van de Herenstraat. Wagenaar ontwierp de gedenkplaat ter gelegenheid van de 100-jarige herdenking van het vertrek van de Fransen op 28 november 1813. De bevrijding van Utrecht werd gedurende een eeuw jaarlijks als Kozakkendag gevierd. Zo ook in 1913. De tweeduizend leerlingen van de vijf hervormde diaconiescholen - opgericht ten behoeve van onderwijs aan kinderen uit arme gezinnen - trokken naar de Buurkerk, waar onder het zingen van het Wilhelmus de deftige regenten van de scholen binnenkwamen. Na een toespraak over trouw aan het Oranjehuis (dat gedurende de Franse tijd de wijk naar Engeland moest nemen) en het zingen van het Valeriuslied ‘Gelukkig is het Land’ gingen de kinderen weer naar hun respectievelijke scholen, terwijl zij nu het lied ‘Wij leven Vrij’ zongen. Ook de leerlingen van de burgerscholen vierden feest en zongen stichtelijke liederen als ‘Fransche ratten, rolt uw matten’, waarbij aangetekend mag worden dat het vertrek van de Fransen in 1813 in werkelijkheid door vele Utrechters met gemengde gevoelens werd gadegeslagen, aangezien ze niet al te hoge verwachtingen hadden van de Kozakken en de Pruisische troepen die hun plaats zouden innemen. Na 1913 werd de herdenking van de 28ste november vanwege het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog als niet meer gepast beschouwd en gestaakt. |
| De Utrechtse kunstenaar Anthony E. Grolman (1843-1926) legde een enorme collectie van prentbriefkaarten, aquarellen, foto's, etsen en litho's aan. Deze geordende verzameling geeft een goed beeld van de stad Utrecht en haar directe omgeving rond 1900. Tekst: Jetty en Paul Krijnen. Reacties: P.Krijnen@casema.nl. Reproductie en restauratie: Foto Verhoeff www.verhoeff.com de pasfoto specialist Bron:Ons Utrecht |