Uit de Atlas van A.Grolman |
 |
De Domtoren in 1905
|
Dit jaar is het 625 jaar geleden dat de bouw van de Domtoren werd voltooid (1382). Dat de toren er nog steeds staat is minder vanzelfsprekend dan het lijkt. Gedurende de vorige eeuw zijn er veel herstelwerkzaamheden verricht. Dat was ook hard nodig, want in de loop van de negentiende eeuw was het monument ernstig in verval geraakt. In1894 stelde de gezaghebbende stadsarchivaris S. Muller het gemeentebestuur zelfs de vraag of de toekomst van de toren wel gewaarborgd was. De Dom was weliswaar opgelapt men bracht bijvoorbeeld kleine baksteentjes aan op plaatsen waar het natuursteen was vergaan maar dat was geen wezenlijke verbetering. Muller oordeelde in 1904: 'De Domtoren is eene eeuw lang niet eene versiering, waartoe zijne bouwheeren hem bestemden, maar eene schande voor de stad geweest.' Het gemeentebestuur had intussen ook ingezien dat een grondige restauratie absoluut noodzakelijk was. In 1898 werd een plan tot herstel opgesteld door de directeur van Gemeentewerken F.J. Nieuwenhuis en door de architect G. de Hoog Hz. Het werd een enorme onderneming die bijna dertig jaar in beslag zou nemen: van 1902 tot en met 1931 stond het monument in de steigers. De toren was in zo een slechte staat dat sommige gedeelten herbouwd moesten worden. Bij de restauratie werkte men van boven naar beneden. De stand van de steiger, die tijdens de restauratie steeds veranderde, werd door Anthony Grolman in zijn Atlas nauwkeurig gedocumenteerd. Op deze krachtige, door hemzelf gemaakte, litho is de toestand van de toren in 1905 te zien. De achtkant, ook wel lantaarn genoemd, staat in de steigers, op het rechter gedeelte na: dat is de traptoren die een jaar eerder al hersteld was. De bedrijvigheid is in volle gang: rechts van de toren worden benodigdheden voor de bouw opgetakeld naar een spectaculaire uitbouw van de steiger. Ook op de bovenste uitgebouwde steiger wordt gewerkt: rechts van de torenspits is met enige moeite het profiel van een werkman te onderscheiden. Rond 1910 zou de oude spits gesloopt worden en door een nieuwe, iets hogere vervangen worden. Toen werd ook de bekroning aangebracht: een kruis met windvaan in de vorm van St. Maarten te paard. Grolman maakte deze voorstelling vanaf de veranda van het huis van Anthony Begeer, de eigenaar van de gelijknamige zilverfabriek - Oudegracht 187 - zoals hij zelf op de litho genoteerd heeft. Vanaf dit standpunt is er zicht op de west- en de zuidkant van de toren. In grote lijnen is de toren symmetrisch van opzet, maar kleine verschillen doorbreken dit patroon: aan de zuidzijde (rechts) zijn vele kleine nissen ten behoeve van lichtinval op de trap van de toren aangebracht en is de symmetrie ten behoeve van de trap doorbroken. Op de litho zijn tussen het onderste en het tweede bouwdeel ijzeren hekjes te zien, een noodoplossing die men in het verleden had bedacht toen de oorspronkelijke balustrades in slechte staat verkeerden. Het opnieuw aanbrengen van stenen balustrades vormde dan ook onderdeel van de restauratie. Op het middelste deel van de toren zijn nog de vierkante houten wijzerplaten aanwezig, die aangebracht waren vóór de spitsboog. Tussen 1916 en 1922 zouden deze vervangen worden door ronde ijzeren uurborden, die lager, halverwege dit tweede vierkant een plaats kregen en tot genoegen van de Utrechtse bevolking 's avonds elektrisch verlicht werden. Een spannend moment tijdens de restauratie was, toen er in 1923 een storm uitbrak, net op het moment dat de pijlers van het eerste vierkant vervangen werden. De toenmalige restauratiearchitect van Heukelom hield zijn hart vast, maar kon gelukkig de volgende dag constateren dat de toren er nog stond. |
| De Utrechtse kunstenaar Anthony E. Grolman (1843-1926) legde een enorme collectie van prentbriefkaarten, aquarellen, foto's, etsen en litho's aan. Deze geordende verzameling geeft een goed beeld van de stad Utrecht en haar directe omgeving rond 1900. Tekst: Jetty en Paul Krijnen. Reacties: P.Krijnen@casema.nl. Reproductie en restauratie: Foto Verhoeff www.verhoeff.com de pasfoto specialist Bron:Ons Utrecht |